Αφιέρωμα

Σεξ στο μουσείο

της Δώρας Παπαδήμου

Εκατό χιλιάδες χρόνια πάθους αναβιώνουν στο ιστορικό μουσείο της Δρέσδης.

Κάνουμε σεξ διαφορετικά απ’ ό,τι οι αρχαίοι μας πρόγονοι; Αυτή την ερώτηση απαντά ο δρ. Λούι Νέμπελσικ, επιμελητής της έκθεσης «100.000 χρόνια σεξ» στο Ιστορικό Μουσείο της Δρέσδης (6 Οκτωβρίου - 8 Ιανουαρίου). «Δεν έχει αλλάξει η πράξη του σεξ, αλλά ο τρόπος που βλέπουμε το σεξ. Η στάση της κοινωνίας μας απέναντι στο σεξ έχει αλλάξει πολλές φορές μέσα σ’ αυτά τα 100.000 χρόνια. Λόγου χάρη, στην αρχαία Ρώμη και Αθήνα ήταν απολύτως εντάξει για έναν άντρα να κάνει σεξ εκτός γάμου. Επίσης ήταν απολύτως επιτρεπτό να κάνει ενεργητικό σεξ με άντρες».

«Το σεξ ως πράξη είναι φυσικό, αλλά ο τρόπος που το κάνουμε – δηλαδή με ποιους και πώς επιτρέπεται να κάνουμε σεξ – καθορίζεται κοινωνικά και αλλάζει από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο» εξηγεί ο δρ Νέμπελσικ στο 10% και συμπληρώνει: «Το σεξ είναι ένας τρόπος επικοινωνίας και η επικοινωνία πάντα διέπεται από κοινωνικούς κανόνες. Η σεξουαλικότητα έχει να κάνει με το πώς επικοινωνούμε, πώς αισθανόμαστε, πώς σκεφτόμαστε – πράγματα που αλλάζουν πολύ διαμέσου των αιώνων, αλλά και από κουλτούρα σε κουλτούρα. Η σεξουαλικότητα ανέκαθεν ελεγχόταν κοινωνικά. Η κοινωνία καθορίζει πότε και με ποιον επιτρέπεται να κάνεις σεξ ή ποια μέρη του σώματός σου επιτρέπεται να δείχνεις».

Η έκθεση στο μουσείο της Δρέσδης είναι αποκαλυπτική. Λόγου χάρη, μαθαίνουμε ότι μέχρι την ανακάλυψη της Αμερικής, το σεξ στην Ευρώπη ήταν ασφαλές. Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, πλην της βλεννόρροιας, μας ήρθαν από την Αμερική. «Ήταν ένας κομψός τρόπος να εκδικηθούν οι Αμερικανοί ιθαγενείς τους Ευρωπαίους που κατέστρεψαν τον πολιτισμό τους» παρατηρεί δηκτικά ο δρ. Νέμπελσικ. «Το προφυλακτικό εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Ευρώπη τον 16 ο αιώνα, με στόχο να αντιμετωπιστούν τα αφροδίσια, τα οποία είχαν ήδη λάβει διαστάσεις επιδημίας μέσα σ’ έναν αιώνα. Δεν είχε καμία σχέση με την πρόληψη της εγκυμοσύνης».

Από την έκθεση αποδεικνύεται ότι το σεξ δεν ταυτιζόταν πάντα με την αναπαραγωγική διαδικασία. «Πριν από 30.000 χρόνια είχαμε τις πληθωρικές φιγούρες της Μεγάλης Μητέρας διάσπαρτες σε όλη την υφήλιο. Αυτό αλλάζει στην ύστερη παλαιολιθική εποχή, γύρω στα 15.000 π.Χ., με την εμφάνιση των πρώτων φαλλών σε απεικόνιση, δείχνοντας μια ανδρική, πολύ επιθετική σεξουαλικότητα. Απ’ ό,τι έχει διασωθεί, σίγουρα βλέπουμε μια μετάβαση από μια τέχνη που βασίζεται στο θηλυκό στοιχείο σε μια τέχνη πιο επιθετική, που βασίζεται στο ανδρικό στοιχείο. Οι πληθωρικές γυναικείες φιγούρες επανεμφανίζονται τη νεολιθική εποχή, γύρω στο 6.000 π.Χ., αλλά την εποχή του Χαλκού, γύρω στο 2000 π.Χ. παρατηρείται πολλή ανδροκεντρική και ομοερωτική θεματολογία στην τέχνη: άντρες σε στύση να χορεύουν μαζί, άντρες να ζευγαρώνουν με ζώα, άντρες με τεράστια πέη να πολεμούν. Βλέπουμε μια σύζευξη αρσενικής σεξουαλικότητας και επιθετικής ανδρικής ιδεολογίας σε όλη την Ευρώπη. Στην ανδροκρατούμενη Αθήνα του 5 ου και 6 ου αιώνα, έχουμε πάμπολλες εικονογραφήσεις ανδρών να κάνουν έρωτα μεταξύ τους, πολλές εικόνες βιασμού και πολλά σεξουαλικά αστεία. Το πέος απεικονίζεται πολύ, είναι σεβαστό αλλά και στόχος γέλιου. Αποτελεί σύμβολο γονιμότητας, δύναμης και εξουσίας, καθώς και μέσο για την αποφυγή του κακού ματιού σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Με την εμφάνισή του χριστιανισμού το πέος εξαφανίζεται, αν και ο κόσμος χρησιμοποιούσε πέη σε στύση ως φυλακτά έως και τον Μεσαίωνα. Το πέος επανεμφανίζεται στην Αναγέννηση με τη μορφή ποτηριών, καθημερινών αντικειμένων ή ερωτικών βοηθημάτων. Μετά τον 19 ο αιώνα εξαφανίζονται πάλι, διότι η εμφανής σεξουαλικότητα έπαψε να είναι αποδεκτή. Πάντως και στη βικτωριανή εποχή υπήρχε πολλή πορνογραφία, απλώς δεν ήταν τόσο εμφανής και δημόσια όσο τώρα» μας εξηγεί ο δρ. Νεμπέλσικ.

Είναι λιγότερο ταμπού το πέος στη δική μας εποχή; Ο δρ. Νέμπελσικ απαντά: «Παραμένουμε κυρίως χριστιανική κοινωνία, με ερωτικά ταμπού που δεν υπήρχαν στα αρχαία χρόνια. Σίγουρα βλέπουμε περισσότερα πέη τώρα, αλλά ακόμη απαγορεύεται να δείχνεις σηκωμένα πέη. Δεν φοράς ένα πέος τώρα στο λαιμό σου. Το 1600 μ.Χ. και στην αρχαία εποχή όμως ήταν απολύτως φυσιολογικό να απεικονίζονται πέη σε στύση».

Η έκθεση προφανώς δεν ασχολείται μόνο με το πέος, ωστόσο το αιδοίο δεν αντιπροσωπεύεται τόσο έντονα. «Ο λόγος» μας εξηγεί ο επιμελητής της έκθεσης, «είναι ότι ένα αιδοίο βγαλμένο εκτός σώματος είναι δυσκολότερο να απεικονιστεί αλλά και να αναγνωριστεί σε σύγκριση μ’ ένα πέος. Κυρίως όμως οφείλεται στο ότι σε πολλές από αυτές τις περιόδους ο κόσμος είναι ανδροκρατούμενος και το πέος είναι σύμβολο ανδρικής επιθετικότητας και εξουσίας και το αιδοίο είναι ένα πιο δύσκολο σύμβολο».