Αφιέρωμα - Αν υποψιαστώ

Η Λατρεία του Φαλλού

του Νίκου Μελά

Στην Ιαπωνία, την Ινδία, την Αφρική, ο φαλλός λατρεύεται σαν σύμβολο γονιμότητας και δημιουργίας. Για τον χριστιανισμό, το ετεροφυλόφιλο (εννοείται) σεξ και τα γεννητικά όργανα είναι αναγκαίο κακό (πολύ κακό, όμως). Αν ο χριστιανισμός ήταν άνθρωπος, με το μίσος του πέους και του σεξ που τον διακατέχει, θα ήταν περίπτωση που θα έχρηζε επείγουσας ψυχιατρικής διερεύνησης.

Ακόμα κι η υποψία ότι ο πάναγνος Ιησούς μπορεί να είχε σεξουαλικές επαφές ή ακόμα φρικτότερα να τεκνοποίησε, προκαλεί κύματα ανατριχίλας στους πιστούς Χριστιανούς. Σε τελευταία ανάλυση ο ίδιος γεννήθηκε χωρίς τη μεσολάβηση πέους από παρθένα μητέρα (πριν και μετά). Ο Θεός δεν έχει καμία απολύτως σχέση με «αυτά τα πράγματα». Στην πυρά οι ανήθικοι διεστραμμένοι που τολμούν να σπιλώνουν το άγιο όνομά Του με τέτοια αμαρτήματα.

Για την κρατούσα θρησκεία στη Δύση, το ετεροφυλόφιλο (εννοείται) σεξ και τα γεννητικά όργανα είναι σχεδόν ένα λάθος της Φύσης, που απλά το ανέχεται ως ένα αναγκαίο κακό (πολύ κακό, όμως), εντελώς ξεκομμένο από το σώμα της λατρείας της. Όμως τα πράγματα δεν ήταν έτσι στην Ευρώπη πριν από την εμφάνιση αυτής της παράξενης χριστιανικής θρησκείας και είναι σαφώς διαφορετικά σε άλλες θρησκείες και άλλους τόπους. Από καταβολής θρησκειών, και σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα τουλάχιστον από το 8.000 π.Χ., το πέος / φαλλός, αντιπροσωπεύει τη γονιμότητα της Φύσης, το μέσον με το οποίο ο Δημιουργός δίνει ζωή στο Σύμπαν. Γι’ αυτό και είναι αντικείμενο λατρείας.

Για ν’ αρχίσουμε από τα δικά μας, στην αρχαία Ελλάδα, αρχικά ο Παν και αργότερα ο Πρίαπος ήταν θεοί της γονιμότητας και παριστάνονταν πάντα σε στύση. Το ορθωμένο πέος έφερνε ευκαρπία και προστάτευε την πόλη και τους ανθρώπους από σκοτεινές και μαγικές δυνάμεις. Οι δρόμοι της Δήλου είναι ακόμη στολισμένοι με τεράστιους, μαρμάρινους φαλλούς. Στην ελληνιστική πόλη Απάμεια της Συρίας, πέη είναι σκαλισμένα στα ψηλότερα σημεία των κιόνων. Στις γωνίες και τις διασταυρώσεις της αρχαίας Αθήνας υπήρχαν Ερμές, μαρμάρινες στήλες με την κεφαλή του Ερμή στην κορυφή και ανάγλυφα γεννητικά όργανα σε στύση λίγο πιο χαμηλά. Οι περαστικοί τα άγγιζαν για καλή τύχη. Η κεφαλαιώδης σημασία αυτών των γεννητικών οργάνων στην προστασία της πόλης φαίνεται από το τρομερό σκάνδαλο που ξέσπασε όταν (μάλλον) ο Αλκιβιάδης και οι φίλοι του μετά από ένα μεθύσι ακρωτηρίασαν μερικές Ερμές.

Στην Αίγυπτο ο φαλλός ήταν το σύμβολο της γονιμότητας και της αναπαραγωγής και θεός-προστάτης της ήταν ο Χεμ. Ο θεός Όσιρης, ο Δημιουργός, αναπαριστάται σε ανάγλυφα ναών σε στύση. Κατά τον Πτολεμαίο ο φαλλός ήταν αντικείμενο λατρείας από τους Ασσύριους και τους Πέρσες, ενώ κατά τον Άγιο Ιερώνυμο, στη Συρία ο τοπικός θεός-ήλιος, ο Μπάαλ, αναπαριστάνονταν με ένα πέος στο στόμα.

Αλλά ούτε οι συντηρητικοί Εβραίοι απέφυγαν τη λατρεία του. Ο προφήτης Ιεζεκιήλ αναφέρει ότι οι γυναίκες της Ιερουσαλήμ κατά παράβαση των θείων εντολών, κατασκεύαζαν φαλλούς από χρυσό ή ασήμι (ιε, 17). Η κεφαλαιώδης και μεταφυσική σημασία που έδιναν οι Εβραίοι στο πέος φαίνεται από δύο περιστατικά που αναφέρονται στη Γένεση: για να βεβαιωθεί για την ειλικρίνεια του αρχιυπηρέτη του, ο Αβραάμ του ζήτησε να ορκιστεί ακουμπώντας το χέρι του στο πιο σεβαστό σημείο του σώματός του, στα γεννητικά όργανα (του Αβραάμ!) (Γεν. κδ, 2), περίπου όπως σήμερα ορκιζόμαστε στο Ευαγγέλιο. Ακριβώς το ίδιο ζητάει ο ετοιμοθάνατος Ιακώβ να κάνει ο γιος του Ιωσήφ, να ορκιστεί αγγίζοντας τα γεννητικά όργανα του πατέρα του, ότι δεν θα τον θάψει στην Αίγυπτο (Γεν. μζ, 29).

Στην αυτοκρατορική Ρώμη ο φαλλός έφερνε καλή τύχη και απομάκρυνε τους κινδύνους, γι’ αυτό οι δεισιδαίμονες Ρωμαίοι φορούσαν φυλαχτά σε σχήμα φαλλού. Στην Πομπηία μάλιστα βρέθηκαν δαχτυλίδια στολισμένα με ανάγλυφους φαλλούς. Τον Απρίλιο, όταν οι γονιμοποιές δυνάμεις της Φύσης άρχιζαν να γίνονται ορατές, τελείτο στη Ρώμη μια γιορτή προς τιμή της Αφροδίτης (Venus) όπου ένας μεγάλος φαλλός μεταφέρονταν πάνω σε άμαξα από μια πομπή γυναικών στο ναό της Αφροδίτης έξω από την πόλη, στην Κολλινία Πύλη. Στη Νότιο Ιταλία σώζονται μέχρι σήμερα φαλλικά σύμβολα γονιμότητας στους φράχτες ανάμεσα στα χωράφια. Είναι σωροί από πέτρες ή κίονες που στην κορυφή τους έχουν έναν φαλλό, συχνά συνοδευόμενο από ένα ανθρώπινο κεφάλι.

Όμως οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες δεν είχαν αποκλειστικότητα στη λατρεία του πέους. Παρότι αρχικά ξεκίνησε από τη Μικρά Ασία, η φαλλική λατρεία της Κυβέλης και του Άττη, διάσημη για τις οργιαστικές τελετές της, διαδόθηκε γρήγορα σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στην ετήσια γιορτή της «Ημέρας του Αίματος» τα πλήθη σε έκσταση αυτοτραυματίζονταν με μαχαίρια. Μερικοί έφταναν στο σημείο να αυτοευνουχιστούν, απαραίτητη προϋπόθεση για την είσοδό τους στο ιερατείο της θεάς.

Οι αρχαίοι Γερμανοί και οι Σκανδιναβοί λάτρευαν τον θεό Φρίκκο, ανάλογο του Πριάπου, με τη μορφή του φαλλού, ενώ στην Ισπανία λατρεύονταν ο θεός Χορτάνης, αναπαριστώμενος επίσης με το ίδιο σύμβολο. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι προκολομβιανοί Μεξικάνοι λάτρευαν τον θεό της αναπαραγωγής, τον Τριαζολτέντι, ενώ ο κατακτητής Κορτέζ αναφέρει λατρεία και ύπαρξη τελετουργικών φαλλών στους ναούς. Παρόμοια λατρεία συνάντησε ο Κουκ στα εξερευνητικά του ταξίδια στις φυλές της Πολυνησίας στον Ειρηνικό Ωκεανό τον 18ο αιώνα, ενώ στα νησιά Μαριάνες μέχρι τον ερχομό των αμερικανών ιεραπόστολων, στις μεγάλες γιορτές γίνονταν λιτανείες με φαλλούς.

Στην Ινδία η εικόνα του φαλλού προστατεύει εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια τα σπίτια από κεραυνούς και από κακοτυχίες, αφού ο φαλλός (λινγκάμ) είναι το σύμβολο του θεού Σίβα, του Θεού της Δημιουργίας του Σύμπαντος. Στους ναούς φαλλοί διαφόρων μεγεθών, που παριστάνονται αφαιρετικά σαν όρθιοι κύλινδροι με στρογγυλεμένο τέλος, είναι το κέντρο της λατρείας και οι πιστοί αφήνουν καθημερινά προσφορές μπροστά τους.

Στην Ιαπωνία η γηγενής θρησκεία, το Σίντο, έχει ενσωματώσει τη λατρεία του φαλλού, και κάθε χρόνο σε πολλούς ναούς γίνονται τελετές και λιτανείες όπου τεράστιοι φαλλοί περιφέρονται μέσα στις πόλεις, ακολουθούμενοι από χιλιάδες πιστούς.

Τέλος στη Δυτική Αφρική (Τόγκο, Μπενίν), επιβιώνει ακόμη η λατρεία του φαλλού, παρότι όχι τόσο έντονη όσο στο παρελθόν, εξαιτίας των άοκνων προσπαθειών των ιεραποστόλων. Στους δρόμους συναντά κανείς συχνά να κρέμονται από τοίχους και κολώνες ξύλινοι φαλλοί, ενώ μικροσκοπικά έως γιγαντιαία πήλινα αγαλματάκια του θεού της γονιμότητας, του Λέγκμπα, σε πλήρη στύση, αλείβονται με φοινικέλαιο και δέχονται τις προσευχές των γυναικών που θέλουν να τεκνοποιήσουν.

Μετά από όλα αυτά, ο Χριστιανισμός, με το μίσος του πέους και του σεξ που τον διακατέχει, φαντάζει σαν μια περίπτωση που χρήζει επείγουσας ψυχιατρικής διερεύνησης.

Σύγχρονη Ελλάδα

Για όσους νομίζουν ότι στη σύγχρονη Ελλάδα έχουν χαθεί τελείως οι διονυσιακές τελετές της αρχαιότητας, δεν θα τον παραπέμψουμε μόνο στον Βιζυηνό, ο οποίος στα τέλη του 19 ου αιώνα περιέγραφε τις τελετές γονιμότητας και πομπές με φαλλούς και τύμπανα στην πατρίδα του την Ανατολική Θράκη (σήμερα τουρκική). Θα τους στείλουμε και την Καθαρή Δευτέρα στον Τύρναβο της Θεσσαλίας (20 χμ από τη Λάρισα), να παρακολουθήσουν το «Μπουρανί», την πιο γνήσια αναβίωση της διονυσιακής λατρείας του φαλλού στον ελλαδικό χώρο.

Τουλάχιστον από το 1898, πομπές με ξύλινους και πήλινους φαλλούς και φαλλοφόρους καρναβαλιστές διασχίζουν την πόλη, με πειράγματα και ποιήματα με ξεκάθαρες αναφορές στα γεννητικά όργανα:

«Κάτω στις αλυγαριές, φέραν δυο σακιά ψωλές,
το ακούσαν οι κοπέλες, τρέχουνε ξελιγωμένες,
το μαθαίνουνε οι χήρες, τρέχουνε οι κακομοίρες,
τρέχει και μια παπαδιά, δεν επρόφτασε καμιά,
πιαν’ αδειάζει τα τσουβάλια, βρίσκει μια με δυο κεφάλια.
-Τούτ’ είναι καλή για μένα, που 'ν' τα σπλάχνα μ' αναμμένα,
σαν την ένιωθε στα σκέλια, λιγωνότανε στα γέλια».

Από τον ντόπιο κατασκευαστή πήλινων ομοιωμάτων φαλλού σε φυσικό (και υπερφυσικό) μέγεθος οι γυναίκες του ζητάνε:

«Μάστορά μου στη ζωή σου, κάνε μια σαν τη δική σου,
να ’χει μπούκα, να ’χει αφάλι, σαν του γαϊδουριού κεφάλι».